Ενίσχυση του ενδιαφέροντος για μάθηση με εστίαση τόσο στο περιεχόμενο όσο και στις ανάγκες των μαθητών

Οι παιδαγωγοί της προσχολικής ηλικίας μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη μοντελοποίηση και τα κοινά, καθημερινά περιστατικά για να επιδείξουν τη συνεπακόλουθη σκέψη.

Από τον Maurice J. Elias

Οι μαθητές σας δυσκολεύονται να συνδέσουν τις πράξεις με τις συνέπειές τους; Όταν τους ζητείται ή έρχονται αντιμέτωποι με τον αντίκτυπο των πράξεών τους, δυσκολεύονται να εντοπίσουν τι οδήγησε σε μια κατάσταση; Μερικές φορές, η δυσκολία τους αντανακλά τη μη επιθυμία τους να κατηγορηθούν ή να αναλάβουν την ευθύνη. Άλλες φορές, αντανακλά ελλείψεις στις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων.

Καθώς βλέπουμε τα παιδιά και τους εφήβους να παλεύουν με την πολυπλοκότητα του κόσμου γύρω τους, καθώς και να αρνούνται την ευθύνη για πράγματα που έκαναν ή στα οποία συνέβαλαν, είναι επίκαιρο να επανεξετάσουμε τις αποδεδειγμένες διδακτικές στρατηγικές που βοηθούν τα παιδιά να κάνουν συνδέσεις μεταξύ των πράξεων και των συνεπειών τους.

Πριν από πολλά χρόνια, η Myrna Shure, PhD, η οποία πέθανε τον Ιανουάριο του 2023, προσδιόρισε τη “σκέψη μέσων-σκοπών” ως μια βασική διαπροσωπική γνωστική δεξιότητα – έναν πρόδρομο του τομέα της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης που σήμερα ονομάζουμε “υπεύθυνη λήψη αποφάσεων”. Αναγνώρισε ότι τα δομικά στοιχεία αυτής της δεξιότητας ξεκινούν από την προσχολική ηλικία και, μαζί με τον George Spivack, PhD, υπήρξε πρωτοπόρος στην ανάπτυξη δραστηριοτήτων για την προώθηση της σκέψης μέσων-σκοπών στα μικρά παιδιά.

Αντλώντας στοιχεία από το τελευταίο της βιβλίο και τη δική μου δουλειά, παρακάτω παραθέτουμε παραδείγματα για το πώς να ξεκινήσουμε από νωρίς να βοηθάμε τα παιδιά να αναπτύξουν τη συνεπαγωγική τους σκέψη.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ;

Το ενδιαφέρον που ήθελα να αναπτύξουν οι μαθητές μου έχει πλούσια ιστορία στην έρευνα της εκπαιδευτικής ψυχολογίας για τη μάθηση και τα κίνητρα. Το ενδιαφέρον είναι μια ψυχολογική κατασκευή που περιλαμβάνει συναισθηματική δέσμευση, προσωπική αξία και κάποια ποσότητα γνώσης του θέματος. Το ενδιαφέρον μπορεί να εξεταστεί κατά μήκος ενός συνεχούς, από το καταστασιακό ενδιαφέρον που προκαλείται από νέα χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος έως το καλά ανεπτυγμένο ατομικό ενδιαφέρον, που χαρακτηρίζεται από προσωπική επιλογή για την αναζήτηση σχετικών πληροφοριών.

Οι εκπαιδευόμενοι σε κάθε φάση της διαδικασίας ανάπτυξης ενδιαφέροντος έχουν ένα διαφορετικό σύνολο αναγκών που πρέπει να ικανοποιήσουν για να μπορέσουν να προχωρήσουν σε βαθύτερα στάδια. Υπάρχουν στρατηγικές που μπορούν να βοηθήσουν τους εκπαιδευτικούς να καθοδηγήσουν τους εκπαιδευόμενους ώστε να αρχίσουν να αναπτύσσουν ενδιαφέρον σε οποιαδήποτε περιοχή περιεχομένου.

Στις αρχικές μου προσπάθειες να προσελκύσω το ενδιαφέρον των μαθητών, βασίστηκα σε τυπικές τεχνικές, όπως η παροχή επιλογών στους μαθητές, η δημιουργία συνδέσεων με τον “πραγματικό κόσμο”, η χρήση παιχνιδιών και γρίφων και η δόμηση των δραστηριοτήτων ώστε να παρέχουν το βέλτιστο επίπεδο δυσκολίας. Όλες αυτές οι στρατηγικές επικεντρώνονταν στο περιεχόμενο και τη δομή της τάξης, χτίζοντας αυτή τη μία πλευρά της γέφυρας που απέτυχε να βοηθήσει τους μαθητές μου να φτάσουν στο ενδιαφέρον που επιθυμούσα. 

Τελικά διαπίστωσα ότι η εστίασή μου στο περιεχόμενο παρέβλεπε τις συναισθηματικές ανάγκες των μαθητών μου. Έπρεπε να βοηθήσω τους μαθητές μου να αναπτύξουν την αίσθηση του ανήκειν και της σύνδεσης. Αυτή η σύνδεση μαθητή-καθηγητή ενισχύει τη γενική εμπλοκή των μαθητών στο σχολείο, βελτιώνει τα εκπαιδευτικά αποτελέσματα και, όταν χρησιμοποιείται στρατηγικά, μπορεί να αποτελέσει άλλο ένα εργαλείο για τους εκπαιδευτικούς ώστε να υποστηρίξουν την ανάπτυξη του ενδιαφέροντος των μαθητών – να αρχίσουν να κατασκευάζουν την άλλη πλευρά αυτής της γέφυρας.

Σύμφωνα με τη δική μου έρευνα σχετικά με το ενδιαφέρον για τη διαδικτυακή μάθηση, οι μαθητές που ένιωθαν περισσότερο συνδεδεμένοι με τους καθηγητές τους ανέφεραν ταυτόχρονη αύξηση του ενδιαφέροντος για το περιεχόμενο που παρουσιάστηκε. Όταν οι καθηγητές αφιέρωναν χρόνο για να μοιραστούν προσωπικές ιστορίες, έδιναν χώρο για διαπροσωπική αλληλεπίδραση και έδειχναν ενσυναίσθηση για τη μαθησιακή διαδικασία, αυτές οι απλές ανθρώπινες χειρονομίες λειτουργούσαν σε αρμονία με τη γνωστική πλευρά της μάθησης για να δημιουργήσουν βαθύτερο ενδιαφέρον και να αυξήσουν την εμπλοκή.

4 ΤΡΟΠΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΣΥΝΔΕΣΕΤΕ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΜΕ ΤΙΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ

1. Καθορισμός σαφών προσδοκιών στη δομή του μαθήματος: Η συναισθηματική ασφάλεια αποτελεί βασικό στοιχείο της αποτελεσματικής διδασκαλίας και τον ακρογωνιαίο λίθο του τύπου της σύνδεσης μαθητή-καθηγητή που συμβάλλει στη δημιουργία ενδιαφέροντος. Οι εκπαιδευτικοί που θέτουν σαφείς κατευθυντήριες γραμμές και προσδοκίες συμβάλλουν στη δημιουργία ενός προβλέψιμου περιβάλλοντος όπου οι μαθητές μπορούν να γνωρίζουν τι αναμένεται να κάνουν και να αισθάνονται σίγουροι ότι θα υποστηριχθούν και θα αξιολογηθούν δίκαια. Αυτή η αίσθηση ασφάλειας και σιγουριάς είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη ενδιαφέροντος, διότι μόλις ενεργοποιηθεί από ένα καλό περιεχόμενο, το ενδιαφέρον αναπτύσσεται μέσω της προσωπικής εξερεύνησης.

Οι μαθητές χρειάζονται μια αίσθηση ασφάλειας για να μπορέσουν να εμπλακούν στην εξερεύνηση που ενέχει κινδύνους και συνεπάγεται την ανάπτυξη του ενδιαφέροντος. Η αβεβαιότητα δημιουργεί άγχος και μειώνει τη μάθηση, ενώ η ασφάλεια και η υποστήριξη ενισχύουν την ικανότητα των μαθητών να ασχοληθούν με το περιεχόμενο και να εξερευνήσουν. Οι μαθητές στην ερευνητική μου μελέτη μοιράστηκαν ότι ένα καλά οργανωμένο μάθημα ή ένας καλά οργανωμένος ιστότοπος του εκπαιδευτικού ήταν ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία που τους επέτρεπε να παραμείνουν ενδιαφερόμενοι, αφού το ενδιαφέρον τους είχε προκληθεί από το περιεχόμενο της τάξης.

2. Η επίδειξη ενθουσιασμού και χιούμορ: Μόλις οι μαθητές νιώσουν ασφάλεια σε μια καλά δομημένη τάξη, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να προκαλέσουν το ενδιαφέρον όχι μόνο με σχετικό περιεχόμενο, αλλά και επιδεικνύοντας το δικό τους πάθος για το περιεχόμενο. Το ενδιαφέρον είναι μεταδοτικό -το να κάνετε χώρο για τα προσωπικά σας αγαπημένα κομμάτια του περιεχομένου βοηθά τους μαθητές να δουν πώς μπορούν να αρχίσουν να συνδέονται με το πρόγραμμα σπουδών (και με εσάς) επίσης.

Στους μαθητές αρέσει το χιούμορ, και το χιούμορ στην υπηρεσία της μάθησης μπορεί να είναι διπλά αποτελεσματικό στο να βοηθήσει μια τάξη να παραμείνει ελκυστική. Η κατάλληλη χρήση του χιούμορ στην τάξη μπορεί να πάρει πολλές μορφές, όπως η προσφορά γρίφων ως icebreaker, η υποβολή ήπιων αυτοσαρκαστικών σχολίων (δείτε το Pratfall Effect) ή η ανταλλαγή χιούμορ που μερικές φορές αξίζει να γκρινιάζετε και να σχετίζεται με το περιεχόμενο. Το προσωπικό μου αγαπημένο: Γιατί πρέπει πάντα να διδάσκετε το μάθημα της φυσικής στην κορυφή ενός γκρεμού; Εκεί οι μαθητές έχουν τις περισσότερες δυνατότητες!

3. Κοινή χρήση και σεβασμός της προσωπικότητας: Η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών μας υπενθυμίζει τη σημασία της γνωριμίας με τους μαθητές μας, αλλά η έρευνα ενδιαφέροντος δείχνει ότι είναι σημαντικό να μας γνωρίσουν οι μαθητές μας και να δουν και την ανθρώπινη πλευρά των εκπαιδευτικών. Το να μοιράζεστε τα δικά σας ενδιαφέροντα και τους δικούς σας αγώνες, μέσα στα αναπτυξιακά και επαγγελματικά κατάλληλα όρια, βοηθά τους μαθητές να συνδεθούν μαζί σας ως άτομο.

Αντίστροφα, το να δίνετε χώρο στους μαθητές να μοιραστούν τις ζωές τους και να κάνετε τις κατάλληλες προσαρμογές στο γεγονός ότι έχουν κάτι περισσότερο από το σχολείο, βοηθά τους μαθητές να συνδεθούν μαζί σας και, ταυτόχρονα, με το περιεχόμενό σας. Ακόμη και απλά πράγματα που είναι προσωπικά, αλλά παρουσιάζονται επαγγελματικά, μπορούν να βοηθήσουν τους μαθητές να συνδεθούν. Για παράδειγμα, ένας μαθητής με τον οποίο μίλησα ανέφερε ότι οι εικόνες σκύλων που δημοσίευσε ο καθηγητής τους στο σύστημα διαχείρισης μάθησης της τάξης (LMS) τους βοήθησαν να νιώσουν περισσότερο συνδεδεμένοι με τον καθηγητή τους ως άτομο και, ως εκ τούτου, να ενδιαφερθούν για το θέμα της τάξης.

4. Πρόσκληση για επικοινωνία: Αλλά η αμφίδρομη επικοινωνία είναι ένα από τα κλειδιά για τη σύνδεση με τους μαθητές με τρόπο που αναπτύσσει το ενδιαφέρον. Η ανάρτηση μηνυμάτων και υπενθυμίσεων και η πρόσκληση απαντήσεων των μαθητών μέσω ενός LMS μπορεί να είναι ένας τρόπος επικοινωνίας με μεμονωμένους μαθητές και σύνδεσης του νέου περιεχομένου με τα υπάρχοντα ενδιαφέροντα των μαθητών.

Οι φοιτητές στη μελέτη μου μοιράστηκαν ότι η απλή γνώση ότι ο διδάσκων ήταν ανοιχτός στην επικοινωνία, όπως υποδεικνύεται από μια δήλωση στο πρόγραμμα σπουδών ή από έναν σύνδεσμο “επικοινωνήστε με τον καθηγητή” στο LMS, τους βοήθησε να αισθανθούν συνδεδεμένοι. Αυτή η πρόσκληση για ανοιχτή επικοινωνία βοήθησε τους φοιτητές να αισθανθούν συνδεδεμένοι με τον εκπαιδευτή τους, το μάθημα και το περιεχόμενο.

Η σύνδεση και το περιεχόμενο λειτουργούν χέρι-χέρι για την ανάπτυξη του ενδιαφέροντος των φοιτητών. Η παροχή ενός ποιοτικού προγράμματος σπουδών που ενσωματώνει την επιλογή των μαθητών, παραδείγματα από τον πραγματικό κόσμο και την κατάλληλη παιδαγωγική είναι η μία πλευρά, απαραίτητη αλλά όχι επαρκής. Η καλλιέργεια αυθεντικών, επικοινωνιακών και θετικών σχέσεων είναι ο άλλος, λιγότερο γνωστός, παράγοντας για την ανάπτυξη του ενδιαφέροντος των μαθητών. Όταν χρησιμοποιούνται και τα δύο, γεφυρώνουμε το χάσμα της πλήξης και βοηθάμε τους μαθητές να περάσουν τον χρόνο της τάξης στη μέση του ποταμού του ενδιαφέροντος, και εκεί είναι που συμβαίνει η μάθηση.

Πηγή: https://www.edutopia.org/article/increasing-student-interest-learning